Kutsal Kitap’tan Günümüze Atasözleri ve Anlamları

İnsanlık tarihi boyunca bilgelik, nesilden nesile sözlü ve yazılı ifadelerle aktarılmıştır. Atasözleri, bu bilgelik mirasının önemli taşıyıcılarıdır. Kutsal Kitap ise yalnızca dini bir metin değil, aynı zamanda kültürel ve edebi bir hazine olarak da pek çok halkın diline ve düşünce biçimine yön vermiştir.

Atasözü kelimesinin Türk Dil Kurumu’nda sözlük anlamı:

  Uzun deneme ve gözlemlere dayanılarak  söylenmiş ve halka mal olmuş, öğüt verici nitelikte söz; deme, mesel, sav, darbımesel. ¹

Kutsal Kitap’taki Hikmet Sözleri nedir ?

Hikmet Sözleri: İnsan için hayatında yol gösterici, eğitici, uyarıcı, yönlendirici olmasının yanı sıra Tanrı’nın vermiş olduğu bilgeliğin ,hikmet verici olarak yazar tarafından kaleme alınmış veyahut söylenmiş sözlerdir.

MEZMURLAR ²

Mezmurlar (Zebur diye de bilinir) : İlahi ve dua kitabıdır. Uzun bir süre içinde farklı yazarlar tarafından yazılmıştır.  

Bu ilahiler bir kaç sınıfa ayırılabilir: Övgü , tapınma ilahileri, ağıtlar, yardım, korunma ve kurtuluş için için edilen dualar; bağışlanmak için yalvarışlar; Tanrı’nın kutsamasına karşı şükran ilahilerini barındırır.

SÜLEYMAN’IN ÖZDEYİŞLERİ ³

Özdeyişler Kitabı deyimler ve özdeyişler biçiminde anlatılan ahlaksal ve dinsel öğretişlerin toplamıdır.Büyük bölümü günlük yaşamla ilgili konuları içerir. Kitap, “RAB korkusudur bilginin temeli.” hatırlatmasıyla başlar (1:7) ⁴. Sadece dinsel ahlak kurallarına dokunmakla kalmıyor, sağduyu ve örnek davranışlar üzerinde özellikle duruyor. Kitapta yer alan kısa deyimler, aklı başında kişilerin hangi durumda nasıl davranacaklarına ilişkin sezgi ve öğütler açıklar. Bunların kimileri aile, kimileri de iş ilişkileriyle ilgilidir; yine kimileri toplumsal ilişkiler içinde önemli yer tutan görgü kurallarıyla, kimileri de kişisel özdenetimle ilgilidir. Kitapta çokça söz edilen konular arasında alçakgönüllülük, sabır, yoksulların hakkını gözetme ve dostlara sadakat anılabilir.

VAİZ ⁵

EYÜP ⁶

HEZEKİEL ⁷

...

Nice Atasözleri, Kutsal Kitap’tan günümüze kadar Tanrı’nın ışığında bizlere ulaşmıştır. Atasözlerinin günümüze kadar ulaşma yolcuğu insanın yeryüzünde farklı yerlerine göç ederek ⁸  tarih boyunca hem bu durumlara tanık olması hem de yanında getirmesinden kaynaklanmaktadır.

Dîvânu Lugâti't-Türk

Sözlük

Kitâbu Dîvânu Lugâti't-Türk (Türkçe: Büyük Türk Sözlüğü Derlemesi, Arapça: ديوان لغات الترك) Orta Türkçe döneminde Kâşgarlı Mahmud tarafından Bağdat'ta 1072-1074 yılları arasında yazılan Türkçe-Arapça bir sözlüktür. ⁹

Türk yazı dillerinin, lehçelerinin ve ağızlarının dil özelliklerini belirleyen, söz varlığını derleyerek bir araya getiren Kâşgarlı Mahmud kendisine sonsuz bir ün, bitmez tükenmez bir kaynak sağlaması dileğiyle elde ettiği bu bilgileri yazıya geçirerek ortaya koyduğu eserine Dîvânu Lugâti't-Türk adını vermiştir. ¹⁰

Dîvânu Lugâti't-Türk / Kitâbu Dîvânu Lugâti't-Türk adlı eserden Atasözleri:

-  atası açığ almıla yese, oğlınıng tişi kamar

 Atasözünün anlamı “Babası ekşi elma yese, oğlunun dişi kamaşır.”¹¹

Bu sav¹², babasının yaptığı cinayeti yüzünden, babasından sonra oğlunun yakalandığı zaman söylenir.

-atası anası açığ alımla yese oğlı kızı tışı kamar ¹³

-babası, anası ekşi elma yese oğlunun, kızının dişi kamaşır.

Bu sav,ananın babanın yaptığı bir fenalıktan çocuklarının yakalandığı, sorguya çekildiği zaman söylenir.

Bu sav (Atasözü), Kutsal Kitap’ın Yeremya Bölümü’nden gelmektedir:

“Artık o günlerde: Babalar koruk yediler ve oğulların dişleri kamaştı, demiyecekler.” Yeremya 31:29 ¹⁴

“ol günlerde artᵼk dėmeyeler ki babalar koruğu yediler ve oğullarıŋ dişleri kamaşdı.”

Yeremya Otuz birinci bâb 29. ayet¹⁵

“Artık o günlerde: Babalar koruk yediler ve oğulların dişleri kamaştı, demiyecekler.”

Yeremya 31:29¹⁶

Ayrıca; dilimize gelen Anadolu’da sık sık kullanılan Atasözlerimiz bulunmaktadır. Ne yazıktır ki, bu Atasözlerinin nereden geldiği konusunda bir kaynağımız bulunmamakla beraber Türk Dil Kurumu tarafından yayımlanan “Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü” tarafınca da bu Atasözlerine sahip çıkılmamış sözlüğün içerisinde yer almamıştır.

Örneğin “Rüzgar eken, fırtına biçer.” Atasözü,  aslında Kutsal Kitabın Hoşea Bölümünden gelmektedir:

      Çünkü yel ekiyorlar, kasırga biçecekler.

-Hoşea 8:7¹⁷

Çünkü rüzgar eken kasırga biçer.

-Hoşea 8:7¹⁸

çün yeli ekdiler kasırġayı biçeler

- Hoşea 8:7 ¹⁹

çün yeli ekdiler kasırġayı biçeler

- Hoşea 8:7²⁰ 

ATASÖZLERİ’nin Anlamları Ve Geldikleri Yerler:

-Ne ekersen onu biçersin

Nasıl davranırsan öyle karşılık görürsün.²¹

*

- ...İnsan ne ekerse onu biçer.

 Galatyalılar 6:7 ²²

-...çünkü bir adam ne ekerse, onu biçer.

-Galatyalılara 6:7²³

-...zîrâ insân ne ki ekmiş olursa ȯnủ biçecekdir.

-Galatyalılar 6:7 ²⁴

***

- Terazi var, tartı var; her bir şeyin bir vakti var.

Her şeyin bir ölçüsü ve zamanı vardır. Bunlara dikkat edilmelidir.²⁵

*

-HER şeyin zamanı, ve gökler altında her işin vakti var

 Vaiz 3:1²⁶

-Her şeyin mevsimi, göklerin altındaki her olayın zamanı vardır.

Vaiz 3:1 ²⁷

-Her nesneye zamân ve her murâda gök altında vakit vardır

Vaiz 3:1²⁸

***

- Yüzge körme, erdhem tile

- Yüzün güzelliğine çirkinliğine bakma fazilet ara²⁹

*

- ... Onun yakışıklı ve uzun boylu olduğuna bakma...  insan dış görünüşe, RAB ise yüreğe bakar.

1.Samuel 16:7³⁰

- ...Onun görünüşüne, ve boyunun uzunluğuna bakma... insan yüze bakar, fakat RAB yüreğe bakar.

l.Samuel 16:7 ³¹

- ...çehresine ve ȯnuŋ büyük yüksekliḡine bakma ... âdam gözleriniŋ öŋündekine bakar ve Allah Teʿâlâ kalbindekine bakar.

1.Samuel 16:7³²

Dîvânü Lugâti’t-Türk’teki savlarla Kutsal Kitap ayetlerinin arasındaki yakınlık, bizlere Tanrı’nın sözünün yalnızca bir kitaba değil, insanlığın kültürüne, edebine, yaşayış biçimine, davranışına en önemlisi de vicdanına da yazıldığını hatırlatır. Bu ortaklık; insanı, Tanrı’a bağlaya  sessiz bir tanıklıktır.

            | UB

KAYNAKÇA:

¹Türk Dil Kurumu Sözlüğü; ‘Atasözü sözlük anlamı.’ / sozluk.gov.tr

²Mezmurlar Tanımı; Kutsal Kitap say. 571

³Süleyman’ın Özdeyişleri Tanımı; Kutsal Kitap say. 662

⁴Süleyman’ın Özdeyişleri 1:7

⁵ Vaiz; Kutsal Kitap, say.694

⁶Eyüp; Kutsal Kitap, say. 535

⁷Hezekiel; Kutsal Kitap, say.863

⁸ ayrıca bkz; Yaratılış 11. Bölüm ‘Babil Kulesi’

⁹Wikipedia : Kitâbu Dîvânu Lugâti't-Türk

¹⁰Türk Dil Kurumu: Dîvânu Lugâti't-Türk

¹¹Dîvânu Lugâti't-Türk II. Cilt 311/19

 ¹² Wikipedia :“Sav” kelimesinin anlamı

 ¹³ Dîvânu Lugâti't-Türk III. Cilt 272/21-23

 ¹⁴Kutsal Kitap Yeni Çeviri 2001-2008,Yeremya Kitabı

¹⁵ Kitab-ı Mukaddes (Ali Ufki Bey)1661-1664 Çevirisi,Yeremya Kitabı

¹⁶Kitab-ı Mukaddes 1941 Çevirisi, Yeremya Kitabı

 ¹⁷Kitab-ı Mukaddes 1941 Çevirisi, Hoşea Kitabı,8

¹⁸Kutsal Kitap Yeni Çeviri 2001-2008,Hoşea Kitabı

 ¹⁹ Osmanlı Türkçesi Kitabı Mukaddes (Kieffer) 1827, Hoşea Sekizinci bâb

²⁰  Kitab-ı Mukaddes (Ali Ufki Bey)1665 Çevirisi, Hoşea Sekizinci bab

²¹ Wiki Sözlük ‘ne ekersen onu biçersin’ Atasözü ve Anlamı

 ²² Kutsal Kitap Yeni Çeviri 2001-2008, Galatyalılar 6

²³ Kitab-ı Mukaddes 1941 Çevirisi,Galatyalılara 6

 ²⁴ Kitab-ı Mukaddes (Ali Ufki Bey)1665 Çevirisi,Galatyalılar Altıncı bab

²⁵  Vikisözlük ‘terazi var, tartı var;her bir şeyin bir vakti var’ Atasözü ve Anlamı

²⁶ Kitab-ı Mukaddes 1941 Çevirisi, Vaiz 3

 ²⁷ Kutsal Kitap Yeni Çeviri 2001-2008,Vaiz 3

²⁸ Kitab-ı Mukaddes (Ali Ufki Bey)1665 Çevirisi,Vaiz üçüncü bab

²⁹ Dîvânu Lugâti't-Türk II. Cilt 8/14

³⁰ Kutsal Kitap Yeni Çeviri 2001-2008, 1.Samuel 16

  ³¹Kitab-ı Mukaddes 1941 Çevirisi, l.Samuel 16

³² Kitab-ı Mukaddes (Ali Ufki Bey)1665 Çevirisi, 1.Samuel on altınca bab